شکل امروزی زمین، با عوارض ظاهری آن و نیز با تنوع اقليمها و حیات گیاهی و جانوری در خشکیها، دریاها و دشتها، تعادلی لحظه ای را در رابطه متقابل انسان و محیطش مشخص می کند. لحظه ها پایدار نیستند و تغییر می کنند و به تبع آن تعادلهای به دست آمده نیز دستخوش تغییر می شوند؛ به طوری که می توان با شاردن هم عقیده شد که می گوید تاریخ گاهشماری مطلق یا نسبی نیست، بلکه مجموعه ای است از تغییرات چشمگیر که تحول انسان را نیز به همراه دارد و زبان هم در تعاقب این لحظه ها، به عنوان عامل اصلی در تغییر و تطور کمی و کیفی پدیده ها و در تعامل با حیات انسانی جلوه گر می شود.

برداشتهای ما از تغییر پدیده ها در زمان با توجه به دیدگاههای فکری و عکس العملمان نسبت به طبیعت تفاوت می یابد. طول زمان شکل گیری پدیده به شرایط طبیعی که در آن به وجود می آید و نیز به شدت عواملی که آن را ایجاد می کند و سرانجام به چگونگی ظهور آن بستگی دارد.

شناخت در مسائل طبیعی و برخورد با پدیده های زمین شناختی، خواه به منظور برخورداری از مواهب آن یا برای مقابله با عوارض نامطلوب آن، باید با مشاهده و تفسیر پدیده ها همراه باشد. در مسائل طبیعی و تاریخی انسان، مانند تغذیه، اسکان آلودگی، آب و سوخت به شناخت لحظه ای یا زمان و مقیاس تاریخی توجه می شود و جغرافیدانان بخوبی می توانند این مهم را بررسی و در مطالعاتشان در گستره بزرگ زمین به تغییرات کوتاه مدت، هنگام رویداد پدیده ها توجه کنند؛ حتی آنان در عصر حاضر با استفاده از ارتباطات وسیع، دامنه این مطالعات را به بررسیهای فضایی بسط می دهند. به عبارت دیگر، جغرافیای طبیعی، تعادل لحظه ای پدیده ها را درک می کند و حتی در مقیاس تاریخ انسانی زمان را جلوتر می برد. به عبارت دیگر، شکل امروزی زمین در جغرافيا از امور اصلی مورد توجه متخصصان آن است.

اما زمین شناسان، زمین را نه تنها در مجموعه امروز آن، بلکه در تاریخ چند میلیارد سالی آن بررسی می کنند و در این بررسی طولانی و گسترده برای سهولت مطالعه آن راه چند دوران تقسیم می کنند.

جغرافیای کواترنر که بخشی جدید از تاریخ تحول طولانی زمین در جریان شکل گیری تا به امروز است، تحول و تطور زمین را در این برهه زمانی بررسی می کند و علاوه بر مشاهده لحظهای امروزی زمین به جستجوی تغییر و تکامل آن از گذشته ای دور و شکل گیری حیات بشری و ظهور انسان می پردازد.