مشخصات کتاب شناخت شناسی روستا
نام : |
کتاب شناخت شناسی روستا |
مولف ، نویسنده : |
حسین آسایش |
نصراله فلاح تبار |
انتشارات، نشر : |
سازمان جغرافیایی نیروی مسلح |
شابک : |
9789642110810 |
قیمت پشت جلد : |
50,000 تومان |
|
در شرایطی که قرن بیستم به پایان خود رسیده و هزاره ی سوم شروع شده است، توسعه ی روستایی همچنان با مسائل و مشکلات متعددی مواجه است و باید برای آنها راه حل های مناسب جستجو کرد. براساس برآوردهای انجام شده، جهان باید تا سال ۲۰۲۵ جمعیت ۸ / ۳ میلیارد نفری را تغذیه کند. اگرچه، در حال حاضر غذای کافی برای تغذیه ی جمعیت کنونی جهان تولید می شود، اما حدود ۸۰۰ میلیون نفر، به غذای کافی دسترسی ندارند که بیش از ۲۰ درصد آنان را کودکان دچار کم وزنی و سوء تغذیه تشکیل میدهند. راهبردهای گذشته در زمینه ی توسعه ی روستایی موفقیت آمیز نبوده و نتوانسته است که امنیت غذایی را تحقق بخشد و پایداری محیط زیست را تأمین کند. این راهبردها در توزيع منافع حاصل از رشد و توسعه نیز موفق نبوده است. این مسائل باعث شده است که در سال های اخیر، توسعه ی روستایی مورد توجه بیشتری قرار گیرد و علت آن نیز روشن است، زیرا در دو دهه گذشته فقر و فلاکت همچنان در روستاهای بیشتر کشورهای آسیایی برجای مانده است. در واقع، روستاییان فقیر، فقیرتر شده اند و حتی در مواردی شمار نسبی آنان رو به فزونی نهاده است. . در حال حاضر، بیش از ۲ / ۱ میلیارد نفر در جهان دچار فقرند که در منطقه آسیا و اقیانوسیه حدود ۵ / ۴ درصد آنها در مناطق روستایی بسر می برند. به طور کلی، کمبود مواد غذایی امری دایمی شده است و گاه چنان شدت می گیرد که به قحطی و گرسنگی می انجامد. تفاوت درآمدها بیشتر گردیده است و اغنیا به زیان فقرا ثروتمندتر شده اند. در این ارتباط، از مجموع تولید ناخالص داخلی جهان که در سال ۲۰۰۰ بالغ بر ۲۳ تریلیون دلار گردیده، ۱۸ تریلیون متعلق به کشورهای صنعتی بوده و تنها ۵ تریلیون به کشورهای درحال توسعه تعلق داشته است و این در حالی طی ۳۰ سال گذشته سهم فقیرترین ۲۰ درصد جمعیت جهان، از درآمد جهانی ۳ / ۲ درصد به ۴ / ۱ درصد افزایش یافته و در عین حال سهم ثروتمندترین ۲۰ درصد جمعیت جهان، از ۷۰ درصد به ۸۰ درصد افزایش یافته است.
یکی از پیامدهای این وضع نگران کننده در نواحی روستایی، این بوده است که اکثر کشورهای آسیایی به بازنگری راهبردهای توسعه ی روستایی خود بپردازند، از خیال پروری و خوش بینی مفرط نسبت به سیاست هایی که پیش از این دنبال می شد تا حدی آن را تغییر دهند و بر فعالیتهایی تأکید ورزند که بتواند مسیر توسعه را هموار سازد و به طور مستقیم وضع زندگی روستاییان فقیر را بهبود بخشند.
در این گونه کشورها، دولت با اتخاذ سیاست های اقتصادی با طرح ها و پروژه های جدید در روستاها، برنامه ریزی را آغاز کردند. در راستای این اهداف، سطح اشتغال و سطح تولیدات کشاورزی، توزیع برابر درآمدها را بالا برده و با اهدافی که از این افزایش سطح تولیدات کشاورزی و عادلانه شدن توزیع درآمدها حاصل شده، امکان بقای کشاورزان خرده پا و بهبود شرایط زندگی در نواحی روستایی را فراهم سازند.
امروزه توسعه ی روستایی اهمیت فزاینده ای یافته است و بهبود نظام برنامه ریزی و اجرایی طرح ها و پروژه ها نیز اعتبار خاصی پیدا کرده اند. زیرا در قالب راهبردهای کلی و اجرایی طرح ها و پروژه ها، پیوند میان هدفهای توسعه ی روستایی است که ماحصل توسعه ی روستاها را به ارمغان می آورد.
در فرایند توسعه ی روستایی، مشارکت مردم به ویژه گروههای روستایی نیز حائز اهمیت است. این مسأله هم به تدریج پذیرفته شده است که در مراحل مختلف برنامه ریزی، اجراء و تصمیم گیری، مشارکت گروههای ذینفع ضروری و الزامی است. این امر، یعنی مشارکت، با وجود تشکل های روستایی و شورایی جهت بازساخت روستاها، تحقق می یابد. در همین خصوص، در ایران نیز بعد از پیروزی انقلاب اسلامی فعالیت های چشمگیری مبنی بر ایجاد زیرساخت ها و رفع نیازهای اولیه ی روستاییان به اجراء درآمده است. اما علی رغم تلاش های چندین ساله ی این نهاد، هنوز مشکلاتی اساسی در سطح روستاها به چشم می خورند.
آمار روستاهای خالی از سکنه کشور به وضوح نشان میدهد که طی سه دهه گذشته روند تخلیه ی روستاها همچنان سیر صعودی داشته است. روند شدید کاهش جمعیت روستایی و سهم آن در جمعیت کل کشور ( ۳۸ / ۳۴ درصد) و نیز رشد در حال نزول جمعیت روستایی (که در سال ۱۳۷۵ به ۳ درصد رسیده است) بیانگر این نکته است که ارگان های مرتبط به توسعه ی روستایی نتوانسته اند به هدف اصلی و اولیه ی خود مبنی بر جلوگیری از مهاجرت بی رویه ی روستاییان به شهرها دست یابند. در ضمن در سال ۱۳۸۵ تعداد روستا های خالی از سکنه ۲۷۴۰۶ روستا بوده است. همچنین، شکاف و تمایز میان شهر و روستا طی سال های اخیر، عمیق تر شده است و شاخص های موجود، از فاصله ی بسیار زیاد میان این دو حکایت می کنند. علاوه بر این، اجرای طرحهای صرف کالبدی جهت ساماندهی روستاها، نتوانست محرومیت از سطح روستاها را کاهش دهد و نتایج موفقیت آمیز نبوده، چرا که محرومیت زدایی و فقرزدایی از پارادایم های اصلی به شمار می آید. این گونه تنگناها و وجود نارسایی هایی در روند توسعه ی روستایی، ضرورت یک بازنگری اساسی در مفاهیم، نظریه ها و تجربیات توسعه ی روستایی را حیاتی میسازند، تا در سایه ی آن بتوانند الگویی مناسب، جامع و سازگار با مجموعه ی شرایط کشور را به منظور ارایهی خط مشی ها و راه کارهای اجرایی برای توسعه ی روستایی، پی ریزی نمایند..