در برنامه ریزی برای نواحی مختلف کشور، علاوه بر شناخت و تجزیه و تحلیل واقعیاتی که به عنوان بررسی وضع موجود» نام برده می شود، آگاهی از ساختار تاریخی و عوامل مؤثر بر روند سکونتی آنها نیز لازم می آید. اطلاع از سرگذشتی که نتیجه آن در سیمای محیطی و روال زندگی اجتماعی و معیشتی مراکز زیستی مشاهده می گردد و محیط کالبدی را نیز رقم می زند، در این مقوله قرار می گیرد. این نتایج به طور معمول در خط سیر ادواری طرح و برنامه ریزی و دسته بندی اهداف و برنامه ها و تعیین اولویت های نمودی عینی داشته و محققان را در مسیر مطالعاتی خود، با واقعیات روشنتری روبرو می سازد.
پهنه ایران زمین، که در عرصه تمدن بشری، خاستگاه بسیاری از ابتکارات و اختراعات، علوم و فنون، بدایع و صنایع و ادب و عرفان بوده و جنبه های معنوی و مادی زندگی بشری را با هم و جدا از هم در نوردیده است، در نظام سکونتی نیز برای خود دارای پیشینه و فرهنگ و مکتبی است. این پیشینیه ها در طرح و برنامه ریزی برای یک محله، یک شهر و یک روستا و یا یک زندگی ایلی و عشیره ای به نسبت مناطق مختلف کشور قابل ملاحظه است . از این رو تجزیه و تحلیل و شناخت پیشینه ها و عواملی که کالبد فضاها را شکل داده، بسی مهم و قابل اهمیت است.
شهر و روستا در این کشور، از نظر استقرار، روابط منطقه ای و فرهنگ سکونتی، دارای نظام و قاعده و چرخه هائی وابسته به یکدیگرند. بنابراین، هر گونه برنامه ریزی، اعم از شهری و روستائی و یا منطقه ای، باید، زمینه مناسب مطالعاتی خود را از پایه ها و بنیانها آغاز کند. خاصه آنکه، علت العلل بروز تغییر در روند سکونت در نظامهای زیستی که در طول چند دهه اخیر، در کشور شاهد آن بوده ایم و آثار آنها در تحول لجام گیسخته بافت کالبدی و روند استقرار جمعیت در مراکز شهری و روستائی یا افزایش مهاجرتها و تغییر در ایفای نقش اقتصادی این نواحی قابل مشاهده است، نشان از عدم شناخت واقعی ساختار اجتماعی و محیطی دارد.