کتاب تکنیک های اقلیم شناسی

هواشناسی و اقلیم شناسی جزء اولین علومی بوده اند که بشر با آنها آشنا شده و از آنها استفاده نموده است. این آشنایی به دلیل بهره گیری از آنها در امور کشت و زرع و همچنین دریانوردی بوده است. به تدریج با پیشرفت علوم و اختراع انواع ابزارهای اندازه گیری پارامترهای جوی، این علم وسعت و افقهای جدیدی پیدا نموده است، به طوری که در

حال حاضر جزء لاینفک برنامه ریزیهای مختلف از جمله هواپیمایی، کشتیرانی، فعالیتهای کشاورزی، حمل و نقل جاده ای و ریلی و هزاران کاربرد دیگر شده است. با توجه به تنوع و حجم زیاد داده های مورد استفاده برای انجام مطالعات اقلیمی از جمله داده های آماری، نقشه های مختلف هوا، نمودارهای اقلیمی، تصاویر ماهواره ای و اطلاعاتی از این قبیل که روز به روز از تنوع بیشتری نیز برخوردار می گردد ضرورت استفاده از روشهای مناسب و مقتضی برای تحلیل هریک از این گروه داده ها را می طلبد که در نهایت ماحصل آن اطلاعات مختلفی خواهد بود که می تواند در امر پیش بینی و برنامه ریزیهای گوناگون مورد استفاده قرار گیرد. هر چند دیرپایی است که از ظهور انواع روشها و فناوریهای نو دانش اقلیم شناسی در سطح جهانی می گذرد ولی هنوز بهره گیری عملی از آنها در کشور به صورت جدی مورد توجه قرار نگرفته است. مطالعات اقلیمی و هواشناسی صورت گرفته به چندین تکنیک محدود می گردد که جا دارد با بازنگری در روشها، تحلیلهای صورت گرفته را غنا بخشید تا بتواند نقش مؤثر خود را بیش از گذشته در برنامه ریزیها نشان دهد. اولین قدم برای استفاده از انواع تکنیکهایی که می توانند در مطالعات اقلیمی مورد استفاده قرار گیرند آشنایی با اصول و مبانی به کارگیری آنها می باشد، کتاب حاضر نیز به همین منظور تدوین گردیده است. مطالب این کتاب طوری طراحی و تدوین شده است که بتواند دورنمای روشن و اولیه ای از انواع تکنیکها.

ارائه نماید، هر چند که هریک از عناوین فصول این کتاب می تواند موضوع کتاب مجزایی باشد ولی به نظر می رسد آشنایی اولیه با انواع تکنیکها، ضرورت طرح مباحث را در یک کتاب یکپارچه می طلبد تا زمینه آشنایی مقدماتی را فراهم نماید.

بر اساس فرایند هر نوع پژوهش علمی لازم است در ابتدا چهارچوب پژوهش بر پایه طرح مسئله شکل گیرد و پژوهشگر مطالعه خود را آغاز نماید. در همین راستا فصل اول کتاب، آشنایی با اصول روش تحقیق و چگونگی انجام مطالعات اقلیمی را تحت عنوان مفاهیم پایه به خود اختصاص داده است. شناخت انواع تکنیکهای مربوط به جمع آوری داده های مورد نیاز و انواع روشهای مدیریت آنها از جمله بازسازی داده ها، آزمون همگنی، ویرایش داده ها و ... همگی از جمله این تکنیکها محسوب می شود که موضوع فصل دوم را تشکیل داده است. بهره گیری از انواع تکنیکهایی که می باید با استفاده از آنها به ارائه خروجی پژوهشهای اقلیمی پرداخت در فصل سوم مورد بحث قرار گرفته است. انواع نمودارها، انواع جداول، انواع نقشه های مورد استفاده در مطالعات اقلیمی و چگونگی تهیه آنها از عمده ترین مباحث این فصل است و با ذکر مثالهای عملی به بیان این تکنیکها پرداخته شده است. بررسی انواع مختلف تکنیکهای آماری که می تواند در مطالعات اقلیمی مورد استفاده قرار گیرد در فصل چهارم مورد بحث قرار گرفته است. آشنایی و چگونگی محاسبه شاخصهای مرکزی، شاخص پراکندگی، مفاهیم احتمال و توزیعهای مورد استفاده، محاسبه همبستگی و رگرسیون دو متغیره و چند متغیره، راهکارهای کاهش داده ها و ... از جمله این تکنیکها محسوب می گردد که به صورت مبسوط و با ذکر مثالهای عملی از انواع مسائل اقلیمی مطرح و تشریح گردیده است. فصل پنجم به تبیین تکنیکهای مطالعه انواع نقشه های هوا و چگونگی تحلیل آنها پرداخته است. تکنیکهای تحلیل تصاویر حاصل از ماهواره های هواشناسی که به عنوان رویکرد غالب در جهان امروز مورد توجه قرار گرفته در فصل ششم ارائه شده است. در این فصل ضمن ارائه مفاهیم و روشهای اصلی پردازش داده های ماهواره ای، چگونگی تفسیر و شناسایی انواع پدیده های جوی و زمینی در تصاویر مطرح گردیده است. بهره گیری از تکنیک سیستم اطلاعات جغرافیایی در مطالعات اقلیمی که هنوز در آغاز راه بوده و کم کم جایگاه خود را در پژوهشهای جغرافیایی پیدا می کند موضوع فصل هفتم را به خود اختصاص داده است که در آن انواع روشهای واسطه یابی به عنوان مهم ترین کاربرد این تکنیک به همراه سایر کاربردهای آن تبیین شده است. با توجه به حضور اینترنت در عرصه جهانی، امروزه استفاده از آن در موضوعات مختلف اقلیمی در امر آموزش کسب داده و نقشه های مورد نیاز از اهمیت زیادی برخوردار گردیده است معرفی جایگاه و انواع وب سایتهای مطرح در این زمینه موضوع فصل هشتم است.

نگاهی به جنبه های مختلف زندگی انسان در کره زمین نشان می دهد که همه آنها به نوعی متأثر از هوا و اقلیم اند و هنگام برنامه ریزی برای حیات انسانی شناخت این ابعاد و توجه به آنها از ضرورتهای اولیه محسوب می شود. به همین منظور لازم است مفاهیم هوا و اقلیم به طور صحیح درک شوند تا بتوان بر پایه آن روش شناسی مشخصی را پیگیری و اجرا کرد. در فصل حاضر، مفاهیم اصلی ای که همواره در فصلهای مختلف از آنها استفاده شده و به آنها استناد می شود، بحث و بررسی شده است؛ تا بدین ترتیب با رسیدن به فهم مشترک، روشها، مفاهیم و فنون مورد نظر تبیین و تشریح شود.