با نگاهی به آمارهای جمعیت شهرنشین جهان، متوجه خواهیم شد که جمعیت شهرنشین دنیا، در سال ۲۰۰۰، در حدود ۲۸۹۰ میلیون نفر بوده که در مقایسه با جمعیت شهرنشین سال ۱۹۵۰ حدود ۳٫۸۵ برابر شده است. پیش بینی های سازمان ملل نشان میدهد که جمعیت شهرنشین جهان در سال ۲۰۳۰ به حدود ۵۱۰۰ میلیون نفر می رسد. به عبارتی دیگر، در مدت ۳۰ سال حدود ۲۱۰۰ میلیون نفر به جمعیت شهرنشین جهان اضافه می شود. همچنین جمعیت شهرنشین در شهرهایی که جمعیت آنها بیشتر از دو میلیون نفر است از هشت شهر در سال ۱۹۵۰ به ۶۴ شهر در سال ۲۰۱۵ خواهد رسید (سازمان ملل ۱۹۹۸). آمارهای ذکر شده نمایشگر این واقعیت است که امروزه شهرنشینی به صورت مسئله مهم و پیچیده جوامع مختلف درآمده و افزایش سریع آن، در دهه های اخیر، موجب بروز مسائل اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی متعددی در شهرها شده است.
گسترش سریع شهرها باعث پیدایش مسائلی از قبیل تعیین محل استقرار واحدهای تولیدی و خانوارها، مهاجرت و حاشیه نشینی، ترافیک، مسکن، اندازه مطلوب شهرها، نظام توزيع شهرها، آلودگی محیط شهری و مالی شهری می شود که باید آنها را به طور دقیق بررسی کرد. ولی قبل از بررسی آنها، سؤالاتی از این قبیل مطرح می شود که آیا تمرکز در شهرها برای پیشرفت کل جامعه از نظر فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی لازم است؟ آیا این جمله لوفورا، که می گوید: «سرنوشت بشر نه در میان ستارگان و نه در روستا که در شهرها تعیین خواهد شد» (گروه تحقیق و مطالعات شهری و منطقه ای ۱۳۵۸، ۲۱۲)، صحیح است؟ آیا این افزایش سریع جمعیت شهرنشین در جوامع وابسته و عقب نگاه داشته شده ناشی از خصوصیات نظام سرمایه داری و امپریالیسم نیست؟
بررسی آمارهای جمعیت شهرنشین ایران در چهار دوره سرشماری پی در پی اخیر، نشان می دهد که جمعیت شهری ایران در سال ۱۳۳۵ برابر ۴ را ۳ درصد و در سال ۱۳۷۵ برابر با ۳ را ۶ درصد کل جمعیت کشور در همان سالها بوده است. پیش بینی سازمان ملل کل جمعیت و جمعیت شهرنشین ایران را در سال ۱۴۰۵ به ترتیب برابر ۱۲۸ و ۹۳ میلیون نفر برآورد کرده است. بر اساس پیش بینی متخصصان جمعیتی ایران با توجه به کمترین نرخ رشد جمعیت، جمعیت ایران در سال ۱۴۰۵ برابر ۱۰۰۵ میلیون نفر و جمعیت شهرنشینی آن ۷۶ میلیون نفر برآورد شده است. بدین ترتیب، جمعیت شهرنشین ایران در ۳۰ سال آینده براساس پیش بینی سازمان ملل ۲٫۶ برابر و براساس حداقل نرخ رشد جمعیتی حدود ۱ ر۲ برابر خواهد شد (۱۹۹۸). این ارقام رشد سریع شهرنشینی ایران را نشان میدهد. ولی نکته مهم، توزیع نامتساوی جمعیت شهرنشین در ایران است، به طوری که در سال ۱۳۷۵ در حدود ۲ ر۱۸ درصد کل جمعیت شهرنشین کشور در شهر تهران سکونت داشته اند.
با توجه به آمارهای مذکور، ما نه فقط با مسائل و مشکلات شهرنشینی کشورهای پیشرفته صنعتی مواجه هستیم، بلکه باید مسائل خاص جوامع در حال توسعه را نیز مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم، یعنی مسئله یک قطبی بودن شهرنشینی، حاشیه نشینی به صورت حاد، مهاجرتهای سریع و بی رویه روستاییان به شهر و مسائلی از این قبیل را که ناشی از وابستگی اقتصادی و فرهنگی این جوامع است.
روشن است که مسائل اقتصاد شهری در جوامع گوناگون با نظامهای مختلف اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی متفاوت است و مطالب آن کاربرد یکنواختی در تمام کشورها، مانند بعضی از رشته های تخصصی اقتصاد از قبیل اقتصادسنجی و اقتصاد ریاضی، ندارد. بنابراین، ترجمه کتابی درسی در این زمینه برای تدریس در دانشگاهها چندان مفید نیست. در تألیف کتاب حاضر که از نظریه های بسیاری از متخصصان استفاده شده، ضمن نقد و بررسی نظریه های مختلف به مسائل شهری خاص ایران و کشورهای در حال توسعه نیز توجه می شود.
مطالب این کتاب به دو بخش تقسیم شده است؛ در بخش اول مسائل مربوط به پیدایش شهر، شهرنشینی، اندازه شهر، نظام توزيع شهری و ساخت شهری مورد توجه قرار گرفته است. به عبارت دیگر، مسائلی که به موجودیت شهر و ساختار آن بستگی دارد. در بخش دوم مسائل و مشکلات داخل شهرها از قبیل فقر، مسکن، ترافیک، آلودگی محیط و مالیه شهر بررسی شده است.
