در جلد نخست کتاب حاضر، سعی بر آن بود تا چارچوبی نظری برای تربیت اسلامی فراهم شود. ضرورت این امر، خود، از نابسامانی و تشتی نشات می یافت که در آثار مربوط به حوزه تعلیم و تربیت اسلامی ملاحظه می شود. آنچه در اثر مذکور مطرح شده است، مبنایی، هرچند موقت ، برای تربیت اسلامی فراهم می آورد.
در این جلد، نظر بر آن است که تربیت اسلامی، در زمینه ای عملی و کاربردی، یعنی در رویارویی با مسائل تعلیم و تربیت معاصر، مورد توجه قرار گیرد . مقصود از مفهوم «عملی و کاربردی» به ضرورت، معنای تحت اللفظی آن نیست؛ بلکه در عرصه ای وسیع تر، مراد آن است که تربیت اسلامی، در برابر چالش های نوین، ظاهر شود. از این رو، چالش های موردنظر، اعم از چالش های نظری و عملی است.